TÁC HẠI CỦA PHÂN BÓN HỮU CƠ NHẬP KHẨU VÀ CẢNH BÁO ĐỐI VỚI VIỆT NAM
Trong bối cảnh xu hướng nông nghiệp xanh và an toàn ngày càng được chú trọng, phân bón hữu cơ trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều quốc gia. Tuy nhiên, cùng với nhu cầu đó, việc nhập khẩu phân bón hữu cơ, đặc biệt có nguồn gốc từ phân động vật, đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Việt Nam hiện đang nhập một phần phân bón hữu cơ từ các nước phát triển như Nhật, Hàn, Ý, Bỉ, Đức, Úc – những quốc gia vốn có hệ thống tiêu chuẩn môi trường và rào cản nhập khẩu rất khắt khe. Điều này đặt ra một câu hỏi nghiêm trọng: Liệu Việt Nam có đang đứng trước nguy cơ trở thành nơi tiếp nhận rác thải động vật từ thế giới?
- Tác hại tiềm ẩn khi nhập khẩu phân bón hữu cơ từ phân động vật
- Nguy cơ môi trường và sức khỏe cộng đồng: Nếu phân bón không được xử lý triệt để, chúng có thể mang theo vi sinh vật gây bệnh, trứng ký sinh trùng, dư lượng kháng sinh hoặc kim loại nặng, từ đó gây ô nhiễm đất, nguồn nước và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.
- Nguồn dẫn dụ nấm, khuẩn gây hại: Phân bón từ chất thải động vật là môi trường lý tưởng cho nhiều loại nấm bệnh và vi khuẩn phát triển, khi đưa vào đồng ruộng có thể trực tiếp lây nhiễm sang cây trồng và làm giảm chất lượng nông sản. Một số tác nhân điển hình gồm:
+ Fusarium spp.: gây bệnh héo vàng, thối rễ, đốm lá trên rau màu và cây công nghiệp.
+ Rhizoctonia solani: gây bệnh thối gốc, thối thân, làm chết cây con.
+ Pythium spp.: gây bệnh chết rạp cây con, thối rễ ở nhiều loại cây trồng.
+ Phytophthora spp.: gây bệnh thối quả, thối rễ trên cây ăn quả và rau màu.
+ Colletotrichum spp.: gây bệnh thán thư trên ớt, xoài, cà phê và nhiều loại cây khác.
+ Escherichia coli, Salmonella spp.: vi khuẩn thường tồn dư trong phân động vật, gây nguy hại cho sức khỏe người tiêu dùng nếu nông sản nhiễm bẩn.
Tâm lý sính ngoại của một bộ phận nông dân: Nhiều nông dân có xu hướng tin rằng phân bón nhập khẩu từ các nước phát triển sẽ hiệu quả hơn so với sản phẩm nội địa. Tuy nhiên, chính tâm lý sính ngoại này khiến họ ưa chuộng và lạm dụng phân hữu cơ nhập khẩu từ phân động vật, vô tình nuôi dưỡng thêm nhiều mầm bệnh, nấm khuẩn ngoại lai và dẫn dụ nấm khuẩn vào đồng ruộng. Hệ quả là ruộng vườn ngày càng nhiễm nấm bệnh nặng nề hơn, làm ra tăng chi phí dùng thuốc BVTV để bảo vệ cây trồng mà năng suất giảm sút và chất lượng nông sản bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Rủi ro kinh tế: Giá phân bón hữu cơ nhập khẩu thường cao gấp nhiều lần so với sản phẩm nội địa, trong khi Việt Nam lại có nguồn phụ phẩm nông nghiệp và chất thải chăn nuôi rất dồi dào để sản xuất. Việc nhập khẩu ồ ạt có thể khiến nông dân phụ thuộc vào hàng ngoại và kìm hãm sự phát triển của ngành phân hữu cơ trong nước.
- Hệ lụy xã hội: Nếu chính sách quản lý không chặt chẽ, Việt Nam có nguy cơ trở thành nơi tiêu thụ sản phẩm mà chính các quốc gia sản xuất cũng không dám sử dụng rộng rãi.
- Rào cản nhập khẩu của các nước phát triển
- Nhật, Hàn, EU (Ý, Bỉ, Đức) yêu cầu phân hữu cơ từ động vật phải được xử lý nhiệt, khử mầm bệnh và có chứng nhận truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Học cho xuất đi nhưng gần như không cho nhập vào.
- Úc kiểm soát gắt gao hơn, nhiều loại phân bón hữu cơ từ phân động vật hầu như không được sử dụng rộng rãi hoạc nhập khẩu vì lo ngại mang theo dịch bệnh.
- Chính vì những rào cản khắt khe này, một lượng phân bón hữu cơ từ phân động vật khó tiêu thụ ở các thị trường phát triển có xu hướng được xuất sang các nước đang phát triển – nơi quy định nhập khẩu còn lỏng lẻo hơn. Việt Nam vì thế có thể trở thành “đầu ra” cho những sản phẩm không đạt chuẩn.
Cảnh báo
Nếu Việt Nam không siết chặt kiểm soát chất lượng phân bón hữu cơ nhập khẩu, đặc biệt là các sản phẩm có nguồn gốc từ phân động vật, thì nguy cơ rất lớn là chúng ta sẽ trở thành “bãi rác hữu cơ toàn cầu”. Khi các nước phát triển dựng lên hàng loạt rào cản để bảo vệ môi trường và nông nghiệp nội địa, phần sản phẩm kém chất lượng, chứa mầm bệnh hoặc vi sinh vật gây hại sẽ bị tuồn sang các thị trường dễ dãi hơn. Điều này không chỉ đe dọa đến an ninh sinh học, sức khỏe cộng đồng, môi trường và chất lượng nông sản, mà còn làm suy yếu năng lực sản xuất trong nước. Vì vậy, Việt Nam cần kiên quyết ngăn chặn từ gốc, kiểm tra nghiêm ngặt và chủ động phát triển phân hữu cơ nội địa, thay vì tiếp tay biến đất nước thành nơi xử lý hộ rác thải cho thế giới.