Cây Nhãn là loại cây trồng lấy quả có giá trị kinh tế cao, rễ ăn, rễ trồng và phù hợp với nhiều loại đất, khí hậu trong cả nước.
Nhằm giúp bà con canh tác cây nhãn theo phương pháp bền vững đạt năng suất và chất lượng vượt trội, QUỐC GIA XANH tổng hợp chia sẻ tới bà con kỹ thuật, kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây nhãn đạt năng suất và chất lượng nông sản cao.
I.Đặc điểm sinh thái của cây nhãn
Ở nước ta cây nhãn được trồng từ Bắc vào Nam trên nhiều địa hình, đất canh tác khác nhau: Đất đồi núi, phù sa, đất cát, đất bazan… Nhưng tốt nhất là trồng ở đất phù sa nhiều màu, ẩm, mát, không bị ngập nước.
Nhãn có khả năng chịu hạn, chịu úng tốt. Cây nhãn có thể chịu ngập trong 2 – 3 ngày. Nhiệt độ thích hợp để cây nhãn phát triển từ 18 – 280C.
II.Các giống nhãn, thời vụ, mật độ trồng
- Các giống nhãn chính:
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều giống nhãn khác nhau, mỗi giống nhãn đều có những ưu nhược điểm riêng. Đặc biệt đối với cây nhãn thông thường mỗi giống sẽ phù hợp để trồng ở một vùng và trở thành đặc sản.
Có thể kể đến một số giống nhãn nổi tiếng: nhãn lồng ( Hưng Yên), nhãn đường phèn ( khu vực sông Đáy thuộc Hà Tây cũ), nhãn xuồng cơm vàng ( Bà Rịa – Vũng Tàu), nhãn da bò….. ngoài ra còn có một số giống khác: nhãn super,nhãn muộn, nhãn hương chi, nhãn cùi…..
- Thời vụ trồng:
Tùy vào từng vùng miền thì bà con có thời vụ trồng khác nhau. Chẳng hạn đối với khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ thì thường trồng vào tháng 6 – 7.
Còn đối với vùng Duyên Hải Nam Trung Bộ thì trồng vào tháng 9. Đối với khu vực miền Bắc thường trồng vào vụ Xuân ( tháng 2 – 3) hoặc vụ Thu ( tháng 9 – 10)
- Mật độ trồng:
Mật độ trồng nhãn tùy thuộc vào địa hình đất canh tác của bà con. Chẳng hạn ở những vùng đồng bằng bà con trồng với mật độ 6m – 10m ( tức 125 cây/ha). Còn đối với đồi núi bà con có thể trồng với mật độ 6m – 8m ( khoảng 156 cây/ha).
Đối với những vườn có mật độ trồng dày thì bà con cần cắt tỉa vườn thường xuyên để tạo độ thông thoáng hạn chế sâu bệnh hại phát triển.
III.Cách nhân giống
Có nhiều cách khác nhau để nhân giống cây nhãn, tuy nhiên trong bài viết này chúng tôi sẽ hướng dẫn bà con 2 cách nhân giống nhãn phổ biến nhất: ghép cành và chiết chành.
1.Nhân giống bằng ghép cành:
+ Ưu điểm:
Một số ưu điểm lớn nhất của cách ghép cành như: cây ghép giữ được các đặc tính tốt của cây mẹ, sớm cho thu hoạch, khả năng chống chịu tốt, cây phát triển vừa phải dễ chăm sóc thu hoạch, tuổi thọ của cây cao….
+ Nhược điểm:
Khi ghép bà con cần phải cẩn trọng khi lựa chọn mắt ghép, gốc ghép bởi cây ghép rất dễ bị nhiễm bệnh. Kỹ thuật ghép không khó nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận người thực hiện thao tác nhanh, dứt khoát. Sau khi ghép nếu gặp gió lớn vết ghép rất dễ bị tách, nên nhà vườn cần phải chăm sóc kỹ mắt ghép.
+ Gieo hạt giống:
Khi bà con chọn được hạt giống là những hạt đã già, không bị nhăn nheo thì bà con rửa sạch đặc biệt là phần cùi ở phần đầu hạt (Nếu không xử lý sạch phần cùi này thì hạt giống khi gieo rất dễ bị nhiễm nấm bệnh).
Tiếp theo bà con ủ hạt trong cát, vải ẩm trong 3 – 5 ngày cho đến khi hạt giống nứt ra thì đem đi gieo. Bà con có thể làm liếp để gieo hạt hoặc gieo trực tiếp vào bầu ươm. Quốc Gia Xanh khuyến cáo bà con nên gieo vào bầu ươm sẽ tiện chăm sóc, tỉ lệ sống của cây giống cao.
Bầu ươm: Bà con chuẩn bị bầu ươm là túi nilon, rộng 8 – 12cm, cao 18 – 22cm, có các lỗ thoát nước ở phía dưới và xung quanh bầu.
Giá thể: Giá thể ươm bầu bà con có thể sử dụng đất (đã được làm nhỏ) trộn với phân, xơ dừa hoặc trấu…
Khi đã chuẩn bị xong bầu ươm bà con nên xếp các bầu thành từng luống khoảng 4 – 5 hàng, bầu cách bầu từ 15 – 20cm.
Khi gieo hạt bà con tạo một lỗ nhỏ khoảng 2 – 3cm ở giữa bầu rồi đặt hạt giống xuống, hạt giống nên để theo hướng nằm ngang. Cuối cùng phủ một lớp đất mỏng và rơm rạ lên trên để che đậy.
Cây giống non còn rất yếu, không thể tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời có cường độ cao nên bà che mát bằng lưới che nông nghiệp hoặc cành rào lá chuối, lá dừa… và thường xuyên giữ ẩm để hạt giống nẩy mầm.
+ Thời vụ ghép:
Khi cây con được khoảng 7 – 12 tháng tuổi thì bà con tiến hành ghép giống. Cây giống cần đạt chiều cao 50 – 80cm, đường kính thân từ 0,7 – 1cm.
Thời vụ ghép giống: Bà con có thể ghép giống quanh năm, nhưng để đạt tỷ lệ cao thì bà con nên ghép giống vào vụ Xuân và vụ Thu. Bà con không nên ghép khi trời mưa hoặc nắng to, nên ghép giống vào những ngày dịu mát.
+ Cành ghép: Bà con chọn cành ghép là những cành từ 3 – 4 tháng tuổi. Cành ở lưng chừng tán, cành không mang hoa, quả không bị sâu bệnh. Cành ghép cần được bỏ lá để tránh cành thoát hơi nước.
+ Cách ghép đoạn cành trên cây nhãn:
Khi đã chuẩn bị xong gốc ghép và cành ghép, bà con tiến hành ghép như sau:
– Cách mặt bầu khoảng 30 – 35cm bà con cắt ngọn của gốc ghép. Trên mỗi cành ghép bà con lấy 3 – 4 mắt có mầm ngủ.
– Từ trên đỉnh gốc ghép bà con chẻ một đường thẳng dọc thân gốc ghép dài từ 1 -1,5cm.
– Trên cành ghép bà con dùng dao sắc tạo một vết cắt dài 2 – 3cm có độ vát khoảng 30 – 450 sao cho phù hợp với vết chẻ ở trên gốc ghép. Dùng dây nilon tự hủy quấn chặt phủ kín vết ghép.
– Mầm ghép được 10 ngày trên cây ghép bắt đầu có các mầm nhỏ phát triển bà con cần loại bỏ các mầm dại (mầm ở gốc ghép).
– Ở trên mắt mắt ghép khi mầm phát triển được khoảng 3 – 5cm thì bà con tiến hành lọc mầm, loại bỏ các mầm nhỏ chỉ để lại mầm khỏe mạnh. Đồng thười tiến hành pha 1 gói 500 gam SIÊU LÂN HỮU CƠ NPK với 300-400 lít nước tưới giống để nuôi gốc và kích thích mầm.
Khi cành ghép phát triển được 1 – 2 đợt lộc thì bà con cắt bỏ dây ghép. Đến khi cây ghép được 3 – 4 tháng thì bà con đem đi trồng. Lưu ý trước khi trồng thì bà con cần phân loại cây giống, giúp chọn lựa được những cây giống tốt, đạt chuẩn đồng thời giúp cây giống thích nghi với môi trường mới, khi trồng tỷ lệ sống sẽ cao hơn.
2.Chiết cành cây nhãn:
+ Ưu điểm: Một số ưu điểm khi nhân giống cây nhãn bằng cách chiết cành: cây dễ dàng thích nghi với môi trường, cây chiết giữ được các đặc tính tốt của cây mẹ, sớm cho thu hoạch.
+ Nhược điểm: Cây dễ bị thoái hóa qua nhiều thế hệ. Cây chiết không có rễ cọc phát triển nên cây chiết yếu dễ bị đổ, ngã khi gặp thời tiết bất lợi.
+ Cành chiết: Cây để chiết thường là những cây 7 – 10 năm tuổi, khỏe mạnh, có tán cây phát triển cân đối, sạch sâu bệnh. Khi chọn cành chiết bà con nên chọn những cành 1 – 2 năm tuổi, có đường kính từ 1,5 – 2cm, trên cành ghép có 2 – 3 nhánh phát triển.
+ Thời vụ chiết: Để đạt tỷ lệ cao bà con nên chiết cành vào vụ Thu từ tháng 8 đến tháng 10 và có thể bắt đầu trồng vào vụ xuân tháng 2 đến tháng 3.
Ngoài ra bà con cũng có thể chiết cành vào tháng 2 – 3 và trồng vào tháng 8 – 9, tuy nhiên nếu chiết cành vào vụ xuân và trồng vào vụ thu thì bà con nên giâm cành trước khi trồng.
+ Cách tiến hành:
Khi đã chọn được cành chiết bà con dùng dao khoanh vỏ. Vị trí khoanh vỏ cách nách cành khoảng ít nhất15 – 20cm. Bà khoanh vỏ dài 3 – 5cm tùy vào kích thước của mỗi cành, chiều dài của khoanh vỏ thường gấp 2 lần kích thước của cành ghép.
Bà con tách lớp vỏ mới khoanh thì dùng dao cạo sạch phần nhựa (phần tượng tầng) dùng khăn lau sạch. Rồi đắp bầu chiết lên, dùng nilon bọc lại và dùng dây buộc chặt hoặc dùng bầu khuôn ghép có sẵn trên thị trường. Bà con có thể đắp bầu chiết ngay khi đã cạo bỏ phần tượng tầng hoặc phơi khoảng 1 – 2 ngày rồi mới đắp bầu chiết.
Đất bầu chiết: Bà con nên chọn đất thịt nhẹ, đất pha cát, phù sa, đất ở ao, hồ đã phơi khô để làm bầu chiết.
Khi làm bầu chiết bà con có thể trộn thêm xơ dừa, rễ bèo hoặc tro trấu để tạo độ tơi xốp. Bầu chiết đạt yêu cầu là khi bà con nắm đất vào tay đất không bị bể ra cũng không có nước chảy ra từ kẽ ngón tay là được.
Bà con có thể dùng cách chiết thủy. Bà con tiến hành cắt 1/3 phía dưới cành đã chọn chẻ ra khoảng 3-5 cm. Sau đó lấy túi lilon chứa nước và buộc vào đoạn đã cắt tách ra vào trong túi đồng thời buộc miệng túi gắn cùng cành. Khi được 20-30 ngày thì trong túi đã có rễ mọc ra lúc này bà con tiến hành cắt và cho vào bầu ươm để chăm sóc.
Khi cắt bà con cắt cách bầu chiết từ 0,5 – 1cm. Khi cắt xong bà con đem cành chiết để ở những nơi râm mát, cắt bỏ 2/3 lá để chốn mất nước. Khi trồng do cành chiết còn yếu nên bà con cần tiến hành che mát cho cành chiết, không để cành chiết tiếp xúc với cường độ ánh sáng mạnh.
IV. Kỹ thuật cho cây nhãn
- Bón lót:
Khi làm bồn xong bà con nên bón lót Bón lót 20 – 25kg phân chuồng hoai (hoặc 3-5kg Phân bón hữu cơ Sinh học) + 1 – 2kg supe lân+ 2-3 kg vôi bột + 100g ure + 100g kali hoặc 2kg phân NPK (15-15-5)/hố, dùng cuốc trộn đều phân với đất, lấp cho đầy hố. Bón phân ủ trong hố 20 – 30 ngày mới xuống giống sẽ giúp cây phát triển tốt và tăng khả năng đề kháng sâu bệnh hại về sau.
- Giai đoạn kiến thiết cơ bản cây nhãn từ 1 – 3 tuổi:
Thời gian cho trái của cây nhãn phụ thuộc vào từng giống nhãn cũng như cách chăm sóc của nhà vườn. Thông thường nếu chăm sóc tốt cây nhãn 2-3 năm sẽ cho thu hoạch.
Năm đầu tiên : Sử dụng sản phẩm phân bón hữu cơ từ 2 – 4kg+ 100 gam NPK 16-15-8/cây/ lần. Bón 3-5 lần/ năm, bón cách gốc 20 đến 30cm tưới đẫm nước. Đồng thời pha 1kg NPK SIÊU LÂN HỮU CƠ pha với 500 -600 lít nước tưới kết hợp phun ướt đẫm lá cành thân cho 100 cây.
Năm thứ 2 và 3 : Tương tự như năm đầu nhưng tăng lượng SIÊU LÂN HỮU NPK và tăng số lần lên 8-12 và 12-15 lần/năm. Tùy vào sức khỏe và độ tuổi cây trồng mà căn lượng bón cho phù hợp. Nên bón vào thời điểm cơi đọt đã già chuẩn bị đón cơi đọt mới.
- Bón thúc giai đoạn cây trên 3 tuổi
Đối với những cây nhãn trên 3 năm tuổi, bà con bón như sau:
Thời kỳ bón: Có thể phụ thuộc vào độ tuổi của cây mà bón nhiều lần hay ít lần, tốt nhất là chia làm 4 lần bón chính trong một năm kết hợp phun phân bón qua lá cho các giai đoạn. Với vườn nhãn nhiều năm tuổi, cứ cho 100kg quả tươi/năm thì có thể bón với lượng phân 2kg N + 1kg P2O5 + 2kg K2O (tương đương với 4,2kg Urê + 5,5kg Supe lân + 4kg Cloruakali) + 20-30kg phân chuồng hoai mục hoặc 7 -10kg phân Hữu cơ Sinh học/gốc.
+ Lần 1: Bón sau khi thu hoạch quả, vào tháng 8 đến tháng 9. Lần bón này nhằm phục hồi cho cây sau thu hoạch, thúc đẩy cành mùa Thu và coi đây là lần bón cơ bản trong năm. Ở lần này, bón 80% lượng phân lân, 30% lượng phân đạm và 30% lượng phân kali. Vậy bà con nên chọn phân bón NPK 20-10-10 hoặc 30-10-10 hoặc 20-5-6 với lượng 2kg + 5kg phân bón hữu cơ/gốc kết hợp pha 5-8kg SIÊU LÂN HỮU CƠ với 800-1000lít nược phun tưới đều cho 100 cây.
+ Lần 2: Vào đầu tháng 2, khi cây phân hóa mầm hoa. Lần bón này nhằm thúc hoa và nuôi lộc Xuân. Sử dụng 30% lượng phân đạm, 20% lượng phân lân và 30% phân kali. Vậy bà con nên chọn phân bón NPK 15-15-15 hoặc 16-16-16 với lượng 2kg + 5kg phân bón hữu cơ/gốc kết hợp pha 5-8kg SIÊU LÂN HỮU CƠ với 800-1000lít nước phun tưới đều cho 100 cây.
+ Lần 3: Cuối tháng 3 đến đầu tháng 4 nhằm làm cho chùm hoa phát triển tốt, tăng khả năng đậu quả và thúc cành Hè phát triển. Lần bón này chỉ sử dụng 10-20% lượng đạm. Kết hợp pha 8-10kg SIÊU LÂN HỮU CƠ với 800-1000lít nước phun tưới đều cho 100 cây.
+ Lần 4: Bón vào cuối tháng 6, đầu tháng 7 nhằm bổ sung dinh dưỡng cho quả phát triển. Ở lần bón vậy bà con nên cọn phân bón NPK 15-15-15 hoặc 16-16-16 với lượng 2kg/gốc. Kết hợp pha 5-8kg SIÊU LÂN HỮU CƠ + 5-8 kg LỚN TRÁI NHANH +3-5 Lít CANXI BO với 800-1000lít nược phun tưới đều cho 100 cây. Nuôi trái lớn nhanh và chống rụng trái, chống nứt trái và thối trái.
Cách bón: Khi đất ẩm chỉ cần rải đều phân trên mặt đất theo hình chiếu của tán rồi tưới nước để hòa tan phân. Khi trời khô hạn cần hòa tan phân trong nước để tưới hoặc rải đều phân theo hình chiếu của tán, xới nhẹ đất và tưới nước.
Giới thiệu phân bón Siêu lân tại đây